“Waar vakbonden verboden worden, ondersteunt XminY de arbeiders die zich toch organiseren. Waar de vrije meningsuiting onderdrukt wordt, steunt XminY de verspreiding van verboden drukwerk. Waar het volk monddood wordt gemaakt steunt XminY linkse politieke organisaties. Waar het volk strijdt voor onafhankelijkheid en zelfbeschikking, steunt XminY bevrijdingsbewegingen.” – (advertentie Het Actiefonds uit 1982)

Deze advertentietekst laat kort maar krachtig zien wat de uitgangspunten waren van Het Actiefonds in de jaren tachtig. Deze tijd werd gekenmerkt door de “communistische dreiging” tijdens de koude oorlog, de machtsstrijd die gevoerd werd tussen communisten en kapitalisten, maar ook tussen kolonialisten en anti-kolonialisten, onderdrukkers en onderdrukten of het volk en de regering. Zowel links als rechts, volksbewegingen en overheden, nationaal en internationaal, gingen met vol offensief de strijd aan voor ’rechtvaardigheid’. Miljoenen burgers over de hele wereld vonden de dood in deze strijd voor hun idealen van vrijheid en gelijkheid.

Media voor Verzet

Het Actiefonds blikt terug op de campagne ‘Media voor verzet’ uit 1986, een campagne die geld heeft ingezameld voor mediamateriaal voor verzetsbewegingen in El Salvador, de Filipijnen, Oost-Timor en Eritrea. Onder het mediamateriaal waar geld voor werd ingezameld zaten bijvoorbeeld telexverbindingen en materiaal om de onafhankelijke radiostations (her) op te bouwen. De campagne ‘Media voor Verzet’ – mede georganiseerd door Filipijnengroep Nederland, gezamenlijke El Salvador comités, comité Indonesië, stichting Radio Farabundo Marti en Werkgroep Eritrea – had als doel het geluid tegen de heersende partij, vaak een dictatuur, te laten horen.

“De bewegingen ten behoeve waarvan media gefinancierd worden zijn allen oppositiebewegingen. Echter, de regimes waartegen zij oppositie voeren, verschillen qua politieke ‘kleur’, en qua positie binnen de oost-west-verhoudingen. De campagne Media voor Verzet wil geen positie kiezen binnen de oost-west tegenstelling. Uitgangspunt van de campagne is dat waar geen sprake is van persvrijheid of van vrijheid van meningsuiting, er een van de voorwaarden ontbreekt voor een menswaardig bestaan.” (Media voor verzet, 3)

In Nederland reisde Het Actiefonds met de Media voor Verzet campagne het land door met manifestaties, waar landencomités, anti-racismegroepen en foto- en videotentoonstellingen aanwezig waren om informatie te verstrekken en om steun te vragen. Vier verzetsbewegingen verdeeld over verschillende werelddelen zijn ondersteund dankzij deze campagne.

De strijd voor een vrij El Salvador

In El Salvador steunde Het Actiefonds de radiozenders Radio Venceremos en Radio Farabundo Marti van het verzetsfront FMLN. De burgeroorlog in El Salvador was een volksstrijd in de klassieke zin van het woord: de arbeiders en de boeren tegen de grootmachten. Zowel de nationale als de Amerikaanse overheid hadden een diplomatiek belang in dit kleine land in Midden-Amerika. Tijdens de burgeroorlog werden de zendstations door de militairen gesloten, waardoor geen ongecensureerd nieuws meer naar buiten kwam: “In El Salvador zijn alle media die mogelijk vraagtekens zetten bij het bewind verdwenen: drukkerijen en redactielokalen zijn in die periode opgeblazen, journalisten vermoord, de journalistenvakbond is in ballingschap in Mexico”, zo schrijven de actiegroepen voor Media voor Verzet. Daarom bouwden de leden van de volksradio hun eigen zenders. Helaas werden ook deze zenders constant vernietigd door het leger waardoor de verzetsgroepen meer reservemateriaal nodig hadden. Het geld dat is overgehouden aan de campagne in Nederland, is voor dit reservemateriaal opgestuurd. De verzetsbeweging heeft nog tot 1992 moeten strijden. Toen pas werd er een vredesovereenkomst getekend. Vandaag de dag is de FMLN de tweede grootste partij in El Salvador.

Onafhankelijkheid voor Oost-Timor

In Oost-Timor steunde Het Actiefonds materiaal voor een telexverbinding. De verzetsbeweging Fretelin had deze telexverbinding tussen Portugal en Australië nodig om berichten over Oost-Timor naar het buitenland te krijgen, want ook voor hen was er geen persvrijheid. “Op Oost-Timor mag sinds de Indonesische bezetting in 1975 geen journalist meer komen zonder speciale vergunning van de Indonesische overheid en zonder escorte van het Indonesische leger.” (Media voor verzet, 1986: 4) Om het geheugen nog even op te frissen: Oost-Timor heeft een langdurige strijd voor onafhankelijkheid gevoerd. Verschillende partijen vochten voor de macht om dit eiland. Het Revolutionaire Front van Oost-Timor, oftewel het Fretelin, was een voorstander van een onmiddellijke onafhankelijkheid van Portugal. Maar op 9 december 1975 vielen Indonesische troepen vanuit West-Timor binnen en werd het als provincie ingelijfd. Fretelin startte een verzetsstrijd tegen deze bloederige onderdrukking. De ‘integratie-oorlog’ van Indonesië kostte 200.000 Oost-Timorezen het leven. Na een lange, internationale strijd kwam er na de dood van president Soeharto in 1998 weer hoop en in 1999 werd er een referendum gehouden voor onafhankelijkheid. Pas in 2002 vertrok de laatste internationale troepenmacht uit Oost-Timor en werd het land echt onafhankelijk.

Dekolonisatie van Eritrea

Ook het land Eritrea kende een lange strijd naar onafhankelijkheid. De Ethiopische keizer Haile Selassie was een bondgenoot van Amerika (hij zond troepen naar Noord-Korea en verleende belangrijke militaire faciliteiten in Eritrea) en zo werd Eritrea na de Tweede Wereldoorlog als Italiaanse kolonie gedwongen een federatie met Ethiopië te vormen. Door het bezit van Eritrea kreeg de keizer toegang tot de Rode Zee. De Eritrese bevrijdingsbeweging werd daarna opgericht en in de jaren ’60 en ’70 werd er continu campagne gevoerd tegen het Ethiopische leger. Daarin heeft Het Actiefonds het communicatiemateriaal voor het bevrijdingsfront EPLF (Eritrea People Liberation Front) gesteund met een sterkere zender en een groter bereik voor haar radio – The Voices of the Masses. Het EPLF vocht tegen het Ethiopisch leger voor onafhankelijkheid, die zij pas in 1993 officieel kregen. Dertig procent van de soldaten waren vrouwen en EPLF richtte ondergrondse ziekenhuizen in waar zij ook farmaceutische middelen produceerden. Zij namen hun tegenstanders van het leger gevangen en in plaats van martelingen gaven zij hen les over wereldpolitiek en de standpunten van het bevrijdingsfront.

Terroristen en communisten in de Filipijnen

Het enige land in deze campagne waar de ‘onafhankelijkheid’ of de guerrillastrijd het niet ‘won’, is in de Filipijnen. Het land wordt nog steeds geteisterd door corruptie, schandalen en schulden. Het land kent een lange geschiedenis van (koloniale) onderdrukking en een grote kloof tussen arm en rijk. In 1969 werd het National Democratic Front (NDF) opgericht, een samenvoeging van verschillende progressieve sociaal economische organisaties, inheemse volksrechten organisaties en links politieke actiegroepen. Zij vormden een tegengeluid tegen het dictatoriale regime van President Ferdinand Marcos. Dit tegengeluid mondde uit in een gewapende revolutiestrijd tussen het NDA en de regering. De volksbeweging NDF (en het leger NDA) werd vaak in de media aangeduid als terroristen of communisten, terwijl kritiek rondom de dictator Marcos uitbleef. Het steunen van het Filipijns verzet werd in de media afgezet als steun aan het communisme en de gewapende strijd. De kloof tussen arm en rijk, ook in de mediavoorziening, heeft zich niet verbetert. Anno 2018 onder president Rodrigo Duterte, regeert de elite nog steeds met de ijzeren hand over de arme sloppenwijken van de Filipijnen.

Verzet tegen censuur en onderdrukking

Al deze bevrijdingsbewegingen zijn als extreemlinkse groeperingen de geschiedenisboeken in gegaan. De campagne voor ondersteuning van bevrijdingsgroepen moet daarom ook gezien worden in het licht van het tijdsbeeld waar onderdrukte landen zich vrijvochten van koloniale banden of dictatoriale machthebbers. Verandering en de strijd voor verandering, tegen dictaturen of onderdrukking, was in de jaren tachtig vaak een strijd tussen guerrillabewegingen en de overheid. Al is in de Filipijnen geen bevrijding geweest; in Eritrea, Oost-Timor en El Salvador is dit wel gebeurd. Media voor Verzet was een campagne die aandacht vroeg voor censuur en verkeerde of oneerlijke informatiewinning tijdens onafhankelijkheidsoorlogen over de hele wereld. Alhoewel gewapende verzetsstrijd nu deel van de geschiedenis is, verzetten blijven wij ons nog steeds tegen de grootmachten, censuur en foutieve informatieverspreiding en de gepaarde onderdrukking.

Dit verhaal is geschreven door Lisa Schaeffer aan de hand van materiaal van de campagne en het gepubliceerde boek ‘Media voor Verzet’ uit het Het Actiefonds archief in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.

​

Multinational Sacyr Group heeft bekend gemaakt te stoppen met de zwaar vervuilende mijnbouwactiviteiten. Het bericht kwam nadat de lokale bevolking in actie kwam. Met hulp van Het Actiefonds planten ze honderden bomen en zo herwonnen ze hun land. Een enorm succes! De gemeenschappen hebben aangegeven de komende jaren door te gaan met het planten van bomen om de vervuilde grond zo te reinigen.

Middelbare scholier Noa (17 jaar) liep een dagje mee op het Het Actiefonds-kantoor en schreef een artikel over het nut van directe actie.

‘Iedere actie is een beginpunt en daar ligt haar waarde’

Als we echt iets willen zien veranderen, moeten we die verandering zelf in gang zetten. Protest en directe actie zijn hiervoor goede middelen. Er is allereerst het concrete, tastbare effect van een actie. Maar een actie laat ook zien dat er tegenstand is. Het laat zien dat er een andere mening bestaat dan de heersende status quo.

Media

Hoe negatief sommige media acties ook zullen wegzetten, ze krijgen wel de aandacht die ze verdienen en op deze manier bereikt de oorspronkelijke boodschap ook kritische mensen, die in staat zijn vraagtekens te zetten bij alles wat zij zien of horen. Zonder een tegengeluid tegen wie of wat dan ook, stagneert de hele boel en komen we nergens meer.

Risicofactor van de democratie

In die zin zijn demonstraties dus essentieel voor het bestaan van een democratie. Democratie kent namelijk ook een risicofactor. In de democratie draait alles om meerderheden. Iedereen krijgt in theorie de kans om zijn of haar stem te laten horen in het debat, waarna er een besluit wordt genomen door te stemmen. De meerderheid wint, want dat is immers hoe de democratie werkt.

Maar als de standpunten van de minderheid – zelfs al is zij 49 procent – niet meegenomen worden in de keuzes die gemaakt moeten worden, is er vaak geen andere optie dan de straat op te gaan en de samenleving zelf te laten zien hoe groot ook de belangen van de minderheid zijn. Je laat zien dat je achter je idealen staat; dat je het niet tolereert dat er zo veel mensen onnodig gedupeerd raken. In het beste geval laat je de mensen die beslissingen nemen over jou en mensen om je heen weten dat ze niet almachtig zijn en zich ook niet zo hoeven te gedragen.

Alternatieven

Iedere actie is een beginpunt en daar ligt haar waarde. Het gaat om inspiratie van anderen en zo het indirect verbeteren van de maatschappij. Acties laten zien dat alternatieven bestaan en dat er niet vertrouwd hoeft te worden op de al bekende weg. Dit alles neemt natuurlijk niet weg dat langdurige initiatieven geen nut hebben. Integendeel zelfs.

Langdurige protesten versus directe acties

Het is echter wel zo dat deze langdurige projecten stilletjes aan de kant geschoven kunnen worden en dat is met een directe actie niet zo. Juist daarom gaan deze twee vormen van protest zo goed samen. Op de achtergrond draait de langzame variant, die constructief een nieuwe maatschappij of een nieuwe kijk tot stand probeert te brengen, terwijl de directe actie de wereld het bestaan van deze beweging kenbaar maakt. Ze zijn bijna afhankelijk van elkaar. Zonder een concrete actie verdwijnt de langzame verandering op de achtergrond en zonder deze beweging is de directe actie bijna inhoudsloos. Achter iedere actie zit namelijk een ideaal. Er staan mensen achter die het beste voor hebben met de wereld en deze mensen houden het niet bij één protest, maar hebben deze kijk vaak als rode draad door hun leven. Zij zijn de concrete actie én de langzame verandering.

Gelijkwaardigheid

Welke kant de wereld ook op gaat, zij kan niet zonder verandering. Laten we de verandering dan tenminste een positieve hoek in sturen. Laten we gaan staan voor tolerantie, constructiviteit, en een samenleving die handelt vanuit een menslievend perspectief. Er moet meer aandacht komen voor mensen die het zwaar hebben, over de hele wereld en de middelen die wij hier als wereld hebben moeten we gezamenlijk inzetten. Gelijkwaardigheid betekent het recht om mens te zijn en een waardig leven te kunnen leiden: dit geldt overigens niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren, planten en de grond waarop we leven.

Er moet misschien nog een heleboel veranderen in de manier waarop wij als mensen met elkaar samenleven en naar de wereld kijken. Dat is misschien een beetje lastig te realiseren, maar het is wel iets moois om van te dromen en je sterk voor te maken!

Het jaar 2018 staat in het teken van het 50-jarig bestaan van Het Actiefonds. Daarom duiken wij de archieven in! Én kijken we vooruit. Voor dit jubileum reflecteren we op 50 jaar activisme middels directe acties.

We gaan ons richten op manifestaties, campagnes en acties die verandering hebben gebracht in politiek, maatschappelijk of economisch opzicht. Acties die laten zien hoe belangrijk het is om de straat op te gaan en je idealen te verdedigen. Denk bijvoorbeeld aan de acties tegen de illegale confectiearbeiders in de jaren 80, of de acties tegen kernenergie in de jaren 90.

De laatste jaren komt er weer meer aandacht voor ‘direct actievoeren’. Denk daarbij aan demonstraties, het kraken van leegstaande panden, bezettingen, het oprichten van alternatieve vrijplaatsen of het doen van sit-ins. Dit zag je bijvoorbeeld al bij de Maagdenhuisbezetting in 2015. En sinds het aantreden van Trump en de aantrekkende verrechtsing van Europa komt nog meer het besef dat er écht iets gedaan moet worden. De tendens is: de tijd van praten is voorbij, er moet nu actie worden ondernomen. Voor het straks te laat is. In steeds grotere getale komen mensen bijeen, mooie voorbeelden zijn klimaatkampen of de wereldwijde Women’s March.

Waarom middels directe actie? Omdat Het Actiefonds gelooft in de mobiliserende, inspirerende en veranderende werking van directe acties. Zoals antropoloog en activist David Graeber zei tijdens de Maagdenhuisbezetting van 2015:

“In tegenstelling tot wat vaak gesteld wordt, is directe actie de beste methode die je kunt bedenken. Directe actie ondernemen door bijvoorbeeld een gebouw als dit (Maagdenhuis, red.) te bezetten, doet ons beseffen dat er alternatieven zijn op de bestaande situatie. Het doet ons nadenken over hoe we onszelf en de samenleving willen organiseren. Het leidt tot reflectie. Wanneer mensen experimenteren beseffen ze plots dat er veel meer mogelijk is dan ze aanvankelijk dachten.”

Directe acties leiden tot verandering

Actiefonds Het Actiefonds steunt al 50 jaar sociale bewegingen die door middel van directe acties strijden voor een groene, rechtvaardige en solidaire wereld. De 50 jaar steun aan actiegroepen en de hernieuwde aandacht voor directe acties maken het een goed moment om te reflecteren op deze vorm van activisme. En om vooruit te kijken. Wat kunnen we leren uit het verleden? En wat kunnen we daaruit meenemen naar toekomstige acties? Hoe kunnen we daadwerkelijk nieuwe perspectieven creëren, werken aan een eerlijkere wereld en een verschil maken?

Discussieer met ons mee op vrijdag 30 maart in Pakhuis de Zwijger. Kijk voor meer informatie op de website van Pakhuis de Zwijger en reserveer direct een plekje!

Heb jij ervaringen, verhalen of beeldmateriaal van één van de acties gesteund door Het Actiefonds? Deel ze dan met ons via: willeke@hetactiefonds.nl

Foto: Affiche uit 1978

Een kleine twee jaar geleden steunde Het Actiefonds de Zone a Défendre (ZAD): een groot bezet gebied dichtbij Nantes. Alternatieve boeren en sympathisanten houden daar al sinds 2010 een groot gebied met natuur en landbouwgrond bezet, om de bouw van een vliegveld te voorkomen. En dat heeft haar vruchten mogen afwerpen. Want in januari van dit jaar kondigde de Franse regering eindelijk de stopzetting van het luchthavenproject Notre-Dame-des-Landes aan. In februari is het project definitief nietig verklaard. Een historische overwinning! De langdurige, vastberaden en diverse beweging van de ZAD-istes heeft dit mogelijk gemaakt. Het Actiefonds is heel blij dat wij hier deel van mochten uitmaken. Wel is het zo dat er nog steeds met ontruiming wordt gedreigd. De actievoerders krijgen tot 30 maart de tijd om vrijwillig weg te gaan. Maar of zij zomaar hun woon- en leefgebied gaan opgeven is nog maar de vraag.

​ING Bank is de meest klimaatschadelijke bank van Nederland. Zo financierde ING onder andere de aanleg van de omstreden Dakota Access Pipeline in de Verenigde Staten. Deze pijplijn loopt dwars door het reservaat van de inheemse Standing Rock Sioux bevolking, waardoor hun leefomgeving en drinkwater in direct gevaar komen. Na vele protesten besloot ING de investering terug te trekken.

Tijd voor verandering

Maar ING investeert nog steeds in controversiële wapenhandel en veehouderijen die dierenwelzijn niet hoog in het vaandel hebben staan. Op het gebied van gendergelijkheid investeren ze juist weer helemaal niet: binnen de bank is er geen garantie op gelijke beloningen en geen zero-tolerance beleid tegenover genderdiscriminatie. Het Actiefonds is dan ook heel opgelucht te kunnen melden dat onze rekening bij deze ‘foute bank’ wordt opgezegd!

Waarom nu pas?

Geheel terecht ontvingen wij meermaals vragen van donateurs over onze bankkeuze. Want waarom bankierde Het Actiefonds eigenlijk nog bij een bank als ING? Dat had vooral praktische redenen. Tot voor kort konden duurzame banken ons niet alle zakelijke diensten bieden die wij nodig hebben voor het ontvangen en verwerken van giften. Onze financiële buffer was al ondergebracht bij een duurzame bank (ASN Bank); de lopende bankzaken helaas dus nog niet. Maar daar komt nu verandering in!

Triodos Bank

Momenteel zijn wij bezig met de overstap naar Triodos Bank. Triodos Bank is één van de meest duurzame banken ter wereld en we zijn dan ook zeer verheugd onze bankzaken bij hen onder te brengen. Binnenkort ondertekenen we het incassocontract en is de overstap echt rond. Wanneer wij ons nieuwe rekeningnummer in gebruik nemen, zullen wij je hiervan op de hoogte stellen!