Volgens ditzelfde internationaal recht inzake gewapende asymmetrische strijd is er overweldigend bewijs dat Hamas en het Israëlische leger oorlogsmisdaden hebben gepleegd sinds 7 oktober, en sterke aanwijzingen dat het Israëlische leger momenteel een genocide uitvoert in Gaza. Het Israëlische leger heeft alle terughoudendheid laten varen. Op 10 oktober liet hun woordvoerder Daniel Hagari weten dat de nadruk ligt op schade, en niet op precisie. Dat zien we terug in een analyse van de Israëlische krant Haaretz op 9 december, waaruit blijkt dat het percentage burgerslachtoffers 61 procent is, ongeveer 20 procent hoger dan in voorgaande operaties. Volgens het Palestijnse ministerie van gezondheid ligt dat percentage op 70 procent. Dan hebben we het nog niet over de Palestijnen die vermist zijn en waarschijnlijk onder het puin liggen, of degenen die nu honger lijden en kwetsbaar zijn voor de infectieziekten die uitbreken. Ook ziekenhuizen en culturele sites als bibliotheken, universiteiten en moskeeën worden verwoest door Israëlische raketten. Het is momenteel nergens veilig voor Palestijnen in Gaza, en ook op de Westoever worden vele Palestijnen gedood door kolonisten en het leger, of zonder enige reden opgepakt.

Een pikdonkere winter dus. Christelijke leiders uit Bethlehem, de geboorteplek van Jezus, hebben daarom besloten Kerstmis niet door te laten gaan dit jaar. Geen lichtjes, geen versieringen.  Zij roepen iedereen op om Kerst af te blazen en een einde te eisen aan de oorlog en de genocide.

Ook bij Het Actiefonds zijn wij diep geraakt door de laatste ontwikkelingen in deze lange geschiedenis van Palestijnse zuivering. Wij blijven activisten steunen die zich inzetten voor een ingrijpende dekolonisatie van Palestina, waarbij ieder mens tussen de rivier en de zee dezelfde rechten geniet. Nu is het moment om stil te staan bij het Europese nationalisme en kolonialisme, dat het ‘jodenvraagstuk’ hoopte op te lossen door etnische zuivering, genocide en verplaatsing naar het Midden-Oosten. Nu is het moment om ons in te spannen zodat het Palestijnse vraagstuk niet op soortgelijke wijze wordt beantwoord. En nu is het moment om ons uit te spreken tegen de voortzetting van Europa’s export van haar eigen problemen door migratiedeals met Turkije en Noord-Afrikaanse landen te sluiten, en door wapens te leveren aan het Israëlische leger in tijden van massamoord.

In 2024 zijn we er weer. Hoopvol. Vastberaden. Strijdbaar. Jij ook?

Beeld: Hanneke Vollbehr

CW: (Seksueel) geweld, dood

Noodoproep tijdens een feestje

Op 18 juli, een dag nadat Mark Rutte, Giorgia Meloni, Ursula von der Leyen en Kais Saied de glazen klinken in Tunis om hun kersverse migratiedeal, kreeg Alarm Phone de volgende melding binnen: 

“Het gaat niet goed met ons. We zijn aangevallen door gewapende soldaten. Libische troepen schoten op ons, sloegen ons in elkaar, en verkrachtten ‘s nachts de vrouwen. Ik heb bijna geen batterij meer.”

De EU beloofde president Kais Saied maar liefst een miljard euro zolang hij ervoor zorgde dat mensen niet meer illegaal de Mediterraanse Zee oversteken vanuit Tunesië. De EU werkt graag samen met een man die pas twee jaar geleden een machtsgreep pleegde, en sindsdien in hatelijke speeches zwarte migranten ervan beschuldigt Tunesië om te volken.

Meloni’s migratiedeal

Het oogt namelijk niet goed voor de EU als er honderden mensen per jaar door Europese regelgeving verdrinken in de Mediterraanse Zee. Vandaar de deal met Tunesië. Of Saied niet zo aardig wil zijn om migranten te laten sterven in de woestijn in plaats van op zee – dan is het tenminste niet meer Europa’s verantwoordelijkheid. Als deze afspraken lijden tot minder migranten op de Middellandse Zee, moeten ze als blauwdruk dienen voor soortgelijke afspraken met Marokko en Algerije. Een situatie waar Europees rechts veel baat bij zou hebben. Zij kunnen dan over een aantal jaar Noord-Afrikanen afschilderen als wrede racisten zonder zelf hun handen vuil te maken. Sterker nog, ze zullen hun eigen asielbeleid weer als het toppunt van beschaafdheid presenteren. 

Het meest schaamteloze is misschien wel dat de deal wordt geformuleerd als een humanitaire mijlpaal. Tunesië zal de mensenrechten van migranten waarborgen, zweren Europese leiders, ondanks al het bewijs voor het tegendeel. De melding hierboven is slechts één van de velen die Alarm Phone deze zomer binnenkreeg: en het nieuws van de honderden zwarte migranten die in juli na een pogrom in Sfax de woestijn zijn ingejaagd bereikte alle grote Europese kranten. Rutte en Meloni weten heus met wie ze te maken hebben.

Voorstanders van de deal beweren desalniettemin dat het nodig is om illegale mensensmokkel te bestrijden. Het zou allemaal voor de veiligheid van die migrant zijn, die wordt uitgeklopt door smokkelaars voor een levensgevaarlijke bootreis. Dat de EU bijdraagt aan levensgevaarlijke vluchtroutes door illegale push-backs uit te voeren, is volgens voorstanders een ongemakkelijke maar noodzakelijke bijkomstigheid. Verdrinkingsdoden heeft de Unie namelijk liever niet in eigen wateren. Attent.

Als de EU zich zo zorgen maakt om de veiligheid van migranten, waarom bouwt ze dan niet een brug?

Alarm Phone

Het Actiefonds steunt al jaren het collectief Alarm Phone, een groep vrijwilligers die de oversteek van de Mediterraanse Zee documenteert. Migranten bellen Alarm Phone om hun situatie en locatie door te geven, waarop het collectief nagaat in welke wateren ze zich bevinden en dus wie er verantwoordelijk is voor hun veiligheid. Op deze manier oefent Alarm Phone druk uit op de betreffende overheden om migranten in levensgevaar te redden. Het eerste halfjaar van 2023 had Alarm Phone contact met maar liefst 539 boten in noodsituaties – pakweg vier per dag.

Alarm Phone is ondertussen een vast onderdeel geworden van de berichtgeving over rampen op de Mediterraanse Zee (en de Noordzee). Zo had de organisatie meerdere keren contact met het overvolle vissersschip dat in juli zonk voor de kust van Griekenland, met honderden doden en vermisten tot gevolg. Ondanks de pogingen van de Griekse autoriteiten om de affaire in de doofpot te stoppen of in de schoenen van mensensmokkelaars te schuiven, lijkt het erop dat het de kustwacht zelf was die het schip liet kapseizen. De Griekse autoriteiten probeerden met een sleeptouw de boot naar Italiaanse wateren te slepen.

Op de Middellandse Zee is de waarheid vaak een nakomertje. Vandaar het belang van organisaties als Alarm Phone, die de feiten live vastleggen. Of Europese landen op tijd iets met die feiten doen is iets anders. 90 procent van de mails die Alarm Phone naar de kustwachten stuurt, met de locatie en status van boten in gevaar, blijven onbeantwoord.

Read-in bij het Europees Parlement

Als protest tegen de ijzige houding van de EU heeft Alarm Phone daarom eind juni 1338 mails voorgelezen voor het Europees Parlement met meldingen van boten in gevaar. Er was ook een Alarmbox aanwezig bij het protest: een alarm dat live afging wanneer er een nieuwe noodsituatie werd doorgegeven aan Alarm Phone. 

Alarm Phone is één van de weinige organisaties die begrijpt wat er speelt aan de grenzen van Fort Europa en haar misdaden in kaart brengt. Daarom zijn wij trots dat wij deze groep nogmaals kunnen steunen.

Beeld: Watch the Med – Alarm Phone

Meer protesten, meer geweld

Sinds de covid-pandemie zijn Israëlische protesten tegen de regering een terugkerend fenomeen. Eerst gingen de protesten over de corrupte praktijken van premier Benjamin Netanyahu of over het draconische pandemiebeleid. Netanyahu riskeert tien jaar gevangenisstraf wegens corruptiezaken, waardoor hij wanhopig aan de macht probeert te blijven om immuniteit te behouden. Om zijn eigen hachje te redden, heeft hij na de laatste verkiezingen zelfs besloten een coalitie te vormen met de extreemrechtse partijen van Israël.

Deze monstercoalitie is het doelwit van de huidige protesten in ’48-territorium. Velen waarschuwen voor het gevaar van het doen van zoveel concessies aan de extreemrechtse religieuze partijen. Zo is de extreemrechtse provocateur Itamar Ben-Gvir benoemd tot hoofd van de Israëlische politie op de Westelijke Jordaanoever. Meerdere mensenrechtenorganisaties beschrijven de situatie op de Westoever en Gaza als apartheid, maar als het aan Ben-Gvir ligt gaat de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever niet snel genoeg. Regelmatig is hij te zien op beladen plekken als de Tempelberg en Hebron, heilige plekken voor de religies van Abraham, om te verklaren dat het gebied enkel aan Joden toebehoort.

Daar komt bij dat 2022 een bijzonder gewelddadig jaar was in het gebied: 144 Palestijnen werden gedood door de Israelische staat op de Westoever alleen, het hoogste aantal sinds de Tweede Intifida in 2004. Ondertussen lieten 31 Israëli’s de geest als gevolg van Palestijnse verzetsstrijd, tevens meer dan in de afgelopen zeven jaar het geval was.

Illiberale democratie

Maar het toenemende geweld op de Westelijke Jordaanoever is niet de enige aanleiding voor protest. De huidige demonstraties in het territorium van ‘48 (waar de Westoever, Gaza en Oost-Jeruzalem niet bijhoren) gaan veelal over de aanval op de rechtstaat. De nieuwe regering wil de zwakke scheiding der machten in de Israëlische staat verleden tijd maken.

Het meest controversiële plan van de nieuwe regering is om een minimale meerderheid in het parlement de macht te geven uitspraken van het hooggerechtshof opzij te schuiven. In de praktijk betekent dit dat de regering niet meer hoeft te luisteren naar het hof, en wetten kan invoeren die ingaan tegen de grondwetten van Israël. Het gevolg is ongebreidelde macht voor de regering, die zich tegenover niemand meer hoeft te verantwoorden. Daarnaast wil de regering het exclusieve recht om wethouders en rechters aan te stellen, waardoor de juridische tak van de staat verder ondergeschikt raakt aan de politiek. Israël dreigt door de nieuwe plannen van de regering een illiberale democratie te worden, in navolging van Polen en Hongarije. De verwoesting van de rechtspraak houdt Netanyahu op vrije voeten, maar de staat raakt hierdoor nog verder geïsoleerd.

Zodoende gaan tienduizenden mensen in Tel Aviv, Haifa en andere steden de straat op. De meeste demonstranten doet dit uit nationalistisch sentiment. Zo vertelde een advocaat aan de Israëlische krant Haaretz: “Mijn wijlen oma is hier in 1922 naartoe gekomen om dit land op te bouwen. Ik sta niet toe dat deze regering de staat nu om zeep helpt.”

Welke democratie?

Toch moeten de demonstraties om de Israëlische democratie te beschermen een vreemd gezicht zijn voor Palestijnen. Degenen met een Israëlisch paspoort ondergaan al decennialang een tirannie van de meerderheid. Hun belangen komen niet overeen met de overgrote joodse meerderheid in ‘48, waardoor zij nauwelijks politieke macht hebben. In Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en Gaza hebben Palestijnen niet eens de mogelijkheid te stemmen.

In 1945 schreef de Zwarte Amerikaanse auteur Zora Neale Hurston het essay ‘Crazy for this Democracy’ waarvan de openingsregels voor Palestijnen nog pijnlijk actueel moeten klinken:

“They tell me this democracy form of government is a wonderful thing. It has freedom, equality, justice, in short, everything! Since 1937 nobody has talked about anything else (…) The radio, the news papers, and the columnists inside the newspapers, have said how lovely it was. All this talk and praise-giving has got me in the notion to try some of the stuff. All I want to do is to get hold of a sample of the thing, and I declare, I sure will try it. I don’t know for myself, but I have been told that it is really wonderful.”

Dekolonisatie

Wie weet zal de Israëlische democratie deze regering overleven. Maar het fundamentele probleem van het land blijft voorlopig onaangeroerd. Een koloniale situatie is onhoudbaar, en zal vroeg of laat, vredig of met geweld, ten einde komen.

De Joods-Tunesische auteur Albert Memmi beschreef de onhoudbare koloniale situatie in zijn portret van de kolonist en gekoloniseerde (1957). Het koloniale systeem berooft volgens hem zowel de kolonist als gekoloniseerde van zijn menselijkheid. De kolonist wordt door het systeem meedogenloos en racistisch. Hij/zij/hen wordt geacht de gekoloniseerde te vernederen, diens verleden en toekomst te ontnemen en diens cultuur en recht op leven te ontkennen. De gekoloniseerde, daarentegen, krijgt geen kans om een volwaardig mens te worden in een systeem dat zo veel mogelijk hun daadkracht in de kiem smoort.

In naam van zowel Israëli’s als Palestijnen moet het koloniale systeem verdwijnen. Ieder vredesproces is een lachertje zolang het niet aan deze eerste fundamentele eis voldoet: een einde aan apartheid, een einde aan het koloniale systeem.

Beeld: Haggai Matar / +972 Magazine

Wie met de auto het Duitse Rijnland doorkruist, kan zich vergapen aan de enorme kraters die het landschap domineren. De gaten zijn zo diep en groot dat je je even op een andere planeet waant. De chauffeur ziet alleen stof en steen voor zover als haar blik reikt. De Garzweiler-mijn heeft bijvoorbeeld een oppervlakte van 48 vierkante kilometer, twee keer zo groot als de gemeente Leiden. En dat is niet eens de grootste. Vlak daarnaast bevindt zich de Hambach-mijn, met zijn 85 vierkante kilometer een van de grootste bruinkoolmijnen van Europa.

Samen zijn deze twee mijnen al verantwoordelijk voor 75 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar. Ter vergelijking: dat is ongeveer de helft van de jaarlijkse uitstoot van Nederland. De helft. En als het aan het energiebedrijf RWE ligt, zal dat aantal niet snel omlaag gaan.

Lützerath bleibt

Eckhardt Heukamp was in september 2021 al de laatste inwoner van Lützerath: de andere inwoners waren al uitgekocht of vertrokken. Toch weigerde Heukamp de grond waarop hij was groot geworden te verlaten. Door een lange campagne van klimaatactivisten wisten Heukamp en de zijnen meer dan een jaar de verwoesting van het dorp uit te stellen! Vandaag is de Duitse politie begonnen met het evacueren van het dorp.

Laat dat even inzinken: de Duitse staat stuurt de politie om burgers van hun eigen grond te verwijderen zodat een buitenlands energiebedrijf nog meer winst kan maken met achterhaalde fossiele brandstoffen. Een politiemacht, die trouwens gefinancierd wordt door de belastingen van Duitse burgers en niet die van de belastingontwijkende RWE. Vannacht heeft de politie al 200 activisten ontruimd. Een even groot deel is nog ter plaatse.

De Nigeriaanse klimaatactivist Peter Donatus ziet in het Rijnland dezelfde politiek als in de Nigerdelta: “Het zijn dezelfde methodes en dezelfde multinationals die zich inzetten om het milieu overal ter wereld te verwoesten.” Hij pleit voor klimaatgerechtigheid. Donatus: “Klimaatgerechtigheid is een concept uit het Mondiale Zuiden, geboren uit noodzaak. Ik ben blij om te zien dat jonge Europese activisten ons concept overnemen, maar dan moeten ze ook vanuit ons perspectief kunnen kijken.” Desondanks blijft er sprake van racisme in de klimaatbeweging, constateert hij: “we hebben nog een lange weg te gaan”.

RWE en de Groenen

De hernieuwde interesse in de grond onder Lützerath komt door de energiecrisis waarin Duitsland zich verkeert sinds de Oekraïne-oorlog. Meer dan de helft van het Duitse aardgas werd uit Rusland geïmporteerd. Om energie-onafhankelijker te worden heeft de regering toegezegd sommige kerncentrales langer draaiende te houden, en ook meer bruinkool te mijnen. De Groenen, één van de huidige regeringspartijen, verdedigen het einde van Lützerath door erop te wijzen dat de Garzweiler-mijn in ruil voor dit gebied acht jaar eerder moet sluiten, in 2030.

Maar klimaatactivisten zijn niet onder de indruk van dit argument. Zij beweren dat de Groenen zich hebben laten leiden door foutieve berekeningen van RWE zelf. De politiek had eerder onafhankelijk onderzoek moeten laten doen naar de kosten en baten van Lützerath. Dan zou blijken dat het weinig zin heeft om een groot stuk grond te verwoesten voor een paar jaar aan kolenextractie. Als het al bij een paar jaar blijft: de geschiedenis van klimaatdoelstellingen leert ons dat we beloftes van energiegiganten niet zo serieus moeten nemen. Het is ongeveer het eerste waar vervuilende bedrijven om vragen: nu meer vervuilen, om dan in de toekomst plotseling helemaal duurzaam te zijn. Tot zover is deze goocheltruc nog nooit daadwerkelijk gelukt.

Het einde van Lützerath mag nabij zijn, de klimaatstrijd in het Rijnland heeft zich keer op keer effectief bewezen tegen RWE. Net als het Hambachwoud voorheen, is Lützerath snel uitgegroeid tot een symbool van de strijd tegen energiebedrijven, winstgericht denken, en desastreuze geopolitieke spelletjes. Hambi blijft! Lützi blijft!

Controles
De Europese definitie van etnisch profileren houdt in: “het gebruik van criteria of overwegingen omtrent ‘ras’, huidskleur, etniciteit, nationaliteit, taal en religie bij opsporing en rechtshandhaving – zowel op operationeel als organisatorisch niveau – terwijl daarvoor geen objectieve rechtvaardiging bestaat.” Kortom: etnische profilering is wanneer een agent of andere wetshandhaver iemands ‘afkomst’ laat meespelen bij de beslissing om een persoon te controleren. In de praktijk is het zo dat niet-witte mensen veel vaker staande worden gehouden voor een controle dan witte mensen.

Uit onderzoek van onder andere Amnesty International is gebleken dat etnisch profileren plaatsvindt bij identiteits- en verkeerscontroles, preventief fouilleren en bij controles op illegaal verblijf. Dit is een vorm van discriminatie en daarom is het enorm belangrijk dat er onderzoek naar wordt gedaan en dat er organisaties zijn als Controle Alt Delete, die zich inzetten tegen stigmatisering en voor eerlijke rechtshandhaving.

Vooroordelen
Controle Alt Delete noemt drie belangrijke oorzaken van etnisch profileren: “De eerste oorzaak is het gebruik van risicoprofielen die etniciteit bevatten. Een risicoprofiel is een profiel van een persoon (of groep) die mogelijk strafbare feiten kan gaan plegen. Als deze risicoprofielen etniciteit bevatten, zoals bij de Belastingdienst, de politie of de Koninklijke Marechaussee, leidt dat tot etnisch profileren. De tweede oorzaak is bewuste vooroordelen bij wetshandhavers. Denk aan wetshandhavers die zich racistisch uitlaten of burgers racistisch uitschelden. De derde oorzaak is onbewuste vooroordelen bij wetshandhavers: vooroordelen waar zij zich niet van bewust zijn maar die wel leiden tot ongelijke behandeling.”

Rechtszaak
Etnische profilering is natuurlijk geen nieuw fenomeen. Toch kwam het afgelopen jaren vaker in het nieuws. In februari 2020 spande Amnesty een rechtszaak aan tegen de Koninklijke Marechaussee. Dat deden zij samen met Controle Alt Delete, PILP, RADAR en twee individuele aanklagers. De Koninklijke Marechaussee werkt met zogeheten risicoprofielen waarin etniciteit voorkomt. Marechaussees controleren bij grenscontroles voornamelijk mensen die er ‘niet Nederlands’ uit zien. De eis van de coalitie was dat etnisch profileren wordt verboden, aangezien het hier om pure discriminatie gaat. Ongelofelijk genoeg oordeelde de rechtbank dat etniciteit onderdeel mag zijn van de controles en dat dit geen discriminatie is. De coalitie gaat in hoger beroep.

Wat is ertegen te doen?
Het begrenzen van bevoegdheden en het stimuleren van de dialoog zijn effectieve maatregelen tegen etnisch profileren. En natuurlijk onmisbare organisaties als Controle Alt Delete, die met onderzoeken en dossiers de feiten boven tafel brengen en onderzoeken hoe we het systeem kunnen veranderen. Want daar zit de crux: niet alleen de politie moet worden aangepakt, maar het gehele systeem. Gedrag van agenten is immers ingebed in schadelijke institutionele structuren.

Op 19 november kondigde de Koninklijke Marechaussee aan te zullen stoppen met etnisch profileren. Dat is fantastisch nieuws en een belangrijke stap. Maar de strijd is nog lang niet gestreden. Institutioneel racisme is en blijft een probleem en daarmee ook etnisch profileren. Het Actiefonds blijft daarom solidair met organisaties als Controle Alt Delete om deze systemen te ontmantelen.

Wil jij dat wetshandhavers iedereen gelijk behandelen? Wil jij dat wetshandhavers minder geweld gebruiken? Denk jij dat het belangrijk is dat een onafhankelijke organisatie zich hiervoor inzet? Word vandaag nog donateur van Controle Alt Delete en zet je in voor betere wetshandhaving in Nederland.

Neergeschoten
Terwijl een psycholance (ambulance die beschikt over personeel dat gespecialiseerd is in psychische problematiek) en de moeder van Sammy om de hoek klaar staan om in te grijpen, besluit een hondengeleider van de politie een hond op Sammy af te sturen. De hond lijkt echter geen gevaar te zien en rent Sammy voorbij, waarop de hondengeleider Sammy van achter aanvalt. Er volgt een korte worsteling, waarover politiechef Frank Paauw in de media beweert dat Sammy een agent heeft gestoken in een kogelvrij vest. Dan volgen vier schoten, waarvan drie Sammy raken in borst en buik. Hij overlijdt.

Valse informatie
Een journalist van het Parool meldt vrij snel na de moord op Sammy dat hij een mes van 30 centimeter bij zich zou hebben. De journalist zou dit van de politie hebben gehoord. Ook blijkt uit onderzoek dat politiechef Frank Paauw geen gelijk heeft: er zijn geen sporen van een mes te vinden in de kogelvrije vesten die de politie die dag droeg.

Zo’n negen maanden later, in mei van dit jaar, komt het nieuws naar buiten dat het Openbaar Ministerie de agenten die betrokken zijn bij de moord op Sammy niet gaan vervolgen. Het OM stelt dat zij handelden uit noodweer.

Contact met familie
Dit was ook de tijd dat Radical Solidarity net opgericht was. Meerdere personen uit onze groep waren ontdaan dat de politie (wederom) zonder gevolgen blijkt te kunnen liegen, schieten en moorden. Er werd contact gelegd met de familie, een samenwerking gestart met andere linkse groepen en het begin voor een campagne voor Sammy was geboren. Wat volgde waren meerdere demonstraties, posterrondes, een online campagne en een grote demonstratie precies een jaar nadat Sammy werd vermoord door de Amsterdamse politie. Dit alles met steun van Het Actiefonds.

Tegengeluid
Het is belangrijk om dit soort acties te organiseren om de druk op de politie hoog te houden. Om echte ‘tegenmacht’ te organiseren. Zodat de politie weet dat er mensen meekijken en agenten niet met moord wegkomen. Als wij het niet doen, doet niemand het: het Openbaar Ministerie houdt moordende agenten de hand boven het hoofd, het overgrote deel van de media neemt klakkeloos de verklaringen van de politie over en ook van de gevestigde politieke partijen hoeven we geen steun te verwachten, ook niet van gevestigd links.

Who do you call?
En daar ligt een probleem. Gevestigde linkse partijen denken dat we de wereld kunnen veranderen én de politie behouden. Dat is onmogelijk: de politie slaat klimaatprotesten neer, mishandelt demonstranten die strijden tegen racisme, slaat in op protesten voor volkshuisvesting en ontruimt kraakpanden voor steenrijke beleggers. Daarnaast worden talloze organisaties en activisten continue in de gaten gehouden door de overheid: zo bleek dat – nog geen twee maanden na het oprichten van Radical Solidarity – we onwettig in de gaten werden gehouden door de NCTV, net als vele andere linkse, progressieve organisaties. We kunnen concluderen dat de politie een transitie naar een eerlijkere wereld in de weg staat.

Het doel van de politie is de status-quo koste wat het kost verdedigen. Voeg daar een autoritaire aard, een door racisme en misogynie doordrenkte cultuur, een totaal gebrek aan zelfreflectie en een geweldsmonopolie bij op en er is geen andere conclusie te trekken dan dat het politieapparaat tot op het bot verrot is en zal moeten verdwijnen. Een terechte vraag prijkte op een van de spandoeken tijdens de Justice for Sammy demonstratie in Amsterdam: ‘Who do you call when the police murders?’

Dit artikel werd geschreven door een anonieme activist van Radical Solidarity: een platform voor grassroots activisme en radicale subcultuur. Radical Solidarity is veel online te vinden maar organiseert ook zelf actiecampagnes, dikwijls met steun van Het Actiefonds.

Advocate Ineke van den Brûle werkt sinds 1989 in de sociale advocatuur in Den Haag en is gespecialiseerd in strafrecht, woon- en huurrecht en demonstratierecht. Naast haar werk als advocaat is Ineke ook al jarenlang zelf actief en medeorganisator van het Woonverzet in Den Haag. Het Actiefonds sprak met haar over politiegeweld, demonstratierecht en wat je kunt doen om jezelf te beschermen als activist.

Het lijkt erop dat politiegeweld de afgelopen tijd veel frequenter en heviger is; zou je kunnen zeggen hoe dat komt? Heb je een idee?

“Ik heb acties meegemaakt eind jaren zeventig en zelf acties georganiseerd in de jaren tachtig. De sfeer was niet altijd oké, maar doorgaans wel gemoedelijker. In de loop van de afgelopen twee á drie decennia is de politie anders georganiseerd. De menselijke maat en het voorheen door velen omarmde adagium ‘de politie is je beste vriend’ van de jaren zestig, zeventig en tachtig, heeft plaatsgemaakt voor ‘we (de politie) laten niet meer met ons sollen’ en ‘we moeten weer gezag uitstralen’.”

“Allerlei politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen zullen hebben geleid tot de huidige stand van zaken. Maar ik ben een eenvoudige en altijd drukke advocaat. Tijd voor onderzoek ontbreekt ons. In een publicatie over de cijfers van de Rijksoverheid over gebruik van geweld door de politie in 2019 lees je dat de Politie Eenheid Den Haag het vaakst geweld heeft gebruikt in 2019, meer dus nog dan de Eenheid Amsterdam, Rotterdam en de rest van de Nederlandse eenheden. Ik hoor het regelmatig: ‘De politie is niet meer iemand die voor mijn veiligheid zorgt, maar iemand die zich als mijn vijand gedraagt.’ Of: ‘Sinds mijn arrestatie schrik ik elke keer als ik een politieauto- of agent op straat zie.’

“Ik zie de afgelopen jaren vaker totaal gedesillusioneerde of geschokte arrestanten in politiecellen. Beleid van hogerhand dat toeziet op zero tolerance, lik op stuk, heeft rigoureus zijn weerklank gevonden onder het gros van de politieagenten.”

Hoe ga je als advocaat om met slachtoffers van politiegeweld? Wat kom je zoal tegen en hoe sta je hen bij?

“Wat ik doe is onder andere het indienen van klachten over disproportioneel geweldgebruik door de politie. Indien nodig gaat dit door tot aan de Nationale Ombudsman. Politiegeweld moet ook worden gemeld bij hele belangrijke organisaties zoals Controle Alt Delete en lokale instanties zoals in Den Haag het Bureau Gemeentelijke Ombudsman, als het gaat om discriminatie en etnisch profileren door de politie.”

“Soms adviseer ik cliënten ook om aangifte tegen agenten te doen. Een cliënt die onder meer hoofdletsel en een gebroken arm opliep na harde klappen met de lange lat, heeft na bijna vier jaar klachtbehandeling en corresponderen met de afdeling schade van de politie zijn schade uiteindelijk vergoed gekregen. Ik adviseer trouwens niet alleen klachten in te dienen bij letsel, maar ook over bijvoorbeeld bejegening op het politiebureau en het gebruik van handboeien. Het kan frustrerend zijn, maar het indienen van klachten maakt gedragingen van politie wel zichtbaar. Agenten moeten zich over een klacht tegen hen verantwoorden. Dat alleen al is belangrijk. Hoe het verder ook afloopt, het wordt dan in elk geval geregistreerd.”

Hoe vaak gebeurt het in de praktijk dat er consequenties volgen voor politieagenten die buitensporig geweld hebben gebruikt?

“Cijfers zeggen niet alles en hangen mede af van hoe en wat er geregistreerd wordt. Wel weet ik dat er in Nederland tussen 2016 en mei 2021 vijftig mensen tijdens of na een aanhouding overleden. Tot een serieuze veroordeling van betrokken agenten, zoals in de VS de agent die werd veroordeeld voor de dood van George Floyd, kwam het hier in geen van die gevallen. De dood van Mitch Henriquez heeft hier weliswaar veel stof doen opwaaien, maar of de politie er lering uit heeft getrokken betwijfel ik zeer.”

“De onlangs gewijzigde Ambtsinstructie geeft de politie nog ruimere bevoegdheden tot het gebruik van geweld. De regels voor inzet van politiehonden zijn bijvoorbeeld verruimd. Het stroomstootwapen deed zijn intrede en het vuurwapen mag eerder en vaker worden gebruikt. Ook de nieuwe strafwetgeving die de politie na het gebruik van geweld extra beschermt, baart mij grote zorgen.”

En wat gebeurt er na een aangifte tegen een agent?

“Zo’n 99 procent van de aangiftes tegen agenten werd geseponeerd door het OM. De Rijksrecherche, die wordt ingeschakeld als verdachten en andere burgers in handen van politie of justitie overlijden, wordt ten onrechte gepresenteerd als onafhankelijke organisatie. De Rijksrecherche heeft als taak het opsporen en onderzoeken van (vermeend) strafbaar gedrag van overheidsfunctionarissen. De Rijksrecherche valt direct onder de verantwoordelijkheid van het College van procureurs-generaal. Hoewel de Rijksrecherche geen onderdeel is van de politie, is zij toch niet onpartijdig, zoals de overheid het presenteert. Onafhankelijk en gedegen onderzoek naar politiegeweld ontbreekt nog altijd. Ook bij geweld tegen demonstranten. De weigering van het Rotterdams gemeentebestuur een onafhankelijk onderzoek in te stellen na het geweld tijdens de demonstratie van Woonopstand onlangs, is exemplarisch. Helaas. De politie blijft een behoudende, ouderwetse organisatie, alle vernieuwingsvoornemens ten spijt. Zelfreflectie en transparantie zijn nog vooral loze kreten.”

Wat zou je als tip(s) kunnen meegeven aan activisten in een protest of demonstratiemars als er escalatie dreigt? Hoe kun je jezelf beschermen als activist?

“Ik zou actievoerders adviseren om niet alleen naar een demonstratie te gaan en erna ook niet alleen naar huis te gaan. Informeer je vooraf goed wat de politie wel en niet mag. Vraag mensen van bijvoorbeeld PILP* om als legal observers naar een demonstratie of actie te komen. Of vraag een advocaat die op de hoogte is van de actie om tijdens de demonstratie stand by te staan en vraag naar hem of haar als je wordt gearresteerd. In wezen is het droevig dat dergelijke tips anno 2021 nodig zijn. In mijn actieve tijd als actievoerder was politiegeweld zoals we dat nu zien uitzonderlijk. Ja, bij de rellen in Amsterdam** en bij de krakersrellen in Nijmegen ging het er ruig aan toe.”

“Politiegeweld is voor veel burgers ingrijpend om mee te maken. Juist omdat de politie het geweldsmonopolie uitoefent is het van belang dat dit optreden serieus en zorgvuldig wordt verantwoord en getoetst. Aan scholing van agenten op dit punt kan nog enorm veel worden verbeterd. Erken dat het anders moet en investeer in echte cultuurverandering bij de politie. Het imago dat de politie wenst lijdt schade door de zelf gekozen aanpak. Respect dwing je niet af door het rechtsgevoel van burgers te schofferen of door nog harder op te treden.”

*PILP (Public Interest Litigation Project) is onderdeel van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten. PILP verkent de mogelijkheden van strategisch procederen voor mensenrechten in Nederland.

**Geen Woning Geen Kroning-rellen

Milieuactivisten stonden zij aan zij met antifascisten, feminististen en activisten van queer- en vredesbewegingen. Allen namen deel aan de blokkade van een grote wapenfabriek in Kassel.

“De blokkades van de wapenfabrieken van Rheinmetall en Kraus-Maffei-Wegman in Kassel begonnen in de vroege ochtend. Door de actie viel de productie. Aan de arbeiders werd meegedeeld dat de blokkades niet tegen hen waren gericht, maar tegen de wapenproductie. De eis om de wapenproductie in Duitsland en elders te stoppen, bevat ook de vraag om eerlijke, zinvolle banen te creëren.”

Na de geslaagde blokkade trokken de verschillende groepen gezamenlijk naar het centrum van Kassel voor een spontane demonstratie. De actiegroep heeft een video van de succesvolle, ontwrichtende dag van protesten gemaakt, bekijk deze hieronder!

Het merendeel van de abortusprocedures in Malawi wordt uitgevoerd onder clandestiene en onveilige omstandigheden. Complicaties door slecht uitgevoerde abortus zijn naar schatting verantwoordelijk voor tussen 6% en 18% van de moedersterfte in Malawi. Momenteel is abortus alleen legaal in Malawi wanneer het levensbedreigende situatie voor de vrouw betreft. Er wordt momenteel een nationaal debat gevoerd over het al dan niet verruimen van de abortuswet door meer situaties waarin een abortus legaal kan worden verkregen bij wet vast te leggen.

Om dit debat de goede kant op te sturen – namelijk legalisatie van abortus — organiseerde Zenith een publiekscampagne om leden van het parlement in Malawi aan te sporen de wet op de zwangerschapsafbreking door te voeren. Meer dan 3000 vrouwen gingen de straat op in Blantyre en andere steden. De campagne bestond uit een solidariteitsmars om kamerleden vóór de nieuwe abortuswetgeving te steunen waarover op 23 oktober 2020 zou worden gestemd.

Achteraf reflecteerde de organisatie dat de campagne succesvol was in het aanwakkeren van een publiek gesprek over de nieuwe abortuswetgeving. De campagne trok de media aandacht die het verdiende, en social media, radio en televisie werd er hevig gediscussieerd. Veel mensen zijn zich bewust van het feit dat er verandering moet komen in de onveilige abortusprocedures die nu de norm zijn, door het nemen van juridische stappen en nieuwe beleidsvoering. Helaas weigerde het parlement door te gaan met de stemming, en is deze voor onbepaalde tijd uitgesteld.

Volgens Zenith is het van belang dat er een publieke mentaliteitsverschuiving teweeg wordt gebracht over de effecten van onveilige abortussen. Op dit moment wordt religie gebruikt om discussies uit de weg te gaan en tegengeluiden te smoren, met als argument dat de moeders die overlijden als gevolg een abortus zondaars zijn. Dit paradigma leidt direct tot de hoge sterftecijfers, maar daarbovenop legt het druk op de zorgsector doordat er veel abortuscomplicaties moeten worden opgevangen.

Tussen 17 en 20 september (’20) organiseerde Animal Rebellion Nederland een eerste echte actieweek, als onderdeel van de wereldwijde Septemberrebellie van klimaatbeweging Extinction Rebellion. Het was een absoluut success. Activist Sara* vertelt hoe het eraan toeging: “Ik ben enorm trots op de organisatie van deze club geweldige mensen. We stelden mensen aan als de-escalator, politieliaison, legal advies, media-spokesperson en natuurlijk arrestables. Last-minute veranderingen in plannen werden decentraal middels uitgebreide briefings besproken en op gestemd.” Het motiveerde haar extra dat er activisten uit België, Duitsland, Engeland en Tsjechië meededen, wat de gemeenschapszin van de internationale groep ‘rebellen’ vergroot: “een sterke basis voor een massa-beweging.”

De acties, die allemaal plaatsvonden in Den Bosch, kregen de nodige (landelijke) media aandacht. Op de NOS en De Telegraaf verschenen artikelen over de acties naar aanleiding van de 13 activisten die werken opgepakt. Het AD en Brabants Dagblad doken dieper in op de mensen achter de organisatie, en spraken met woordvoerder Larissa van Nimwegen. Over de motivatie van Animal Rebellion schreven ze: “Burgerlijke ongehoorzaamheid is het nieuwe middel om het doel te bereiken: een plantaardig voedselsysteem. Geweldloos rebelleren om zo de politiek te bewegen boeren te helpen met de transitie van vleesindustrie naar plantaardige landbouw.” Verder werden de activisten op de laatste dag gevolgd door BNN. De omroep maakt een documentaire waarin Animal Rebellion ook in zal voorkomen, al moeten we daar nog even op wachten.

Zolang er nog geen rechtvaardig, plantaardig, en duurzaam voedselsysteem is, zal Animal Rebellion hiervoor blijven strijden. De precieze vervolgplannen (focus op visserij of melkindustrie) zijn nog niet duidelijk, maar daar wordt al weer snel aan gewerkt.

*niet haar echte naam