De Zapatista’s komen naar Europa! Het Actiefonds is trots twee Zapatista-solidariteitsgroepen te mogen ondersteunen; eentje in Basel en één in Nederland. De delegatie komt per boot vanuit Mexico naar Europa; in verschillende Europese landen worden politieke bijeenkomsten georganiseerd om Zapatista’s en lokale activisten met elkaar te verbinden en strategieën uit te wisselen. Een klein beetje context over deze bijzondere autonome gemeenschap.
De Zapatista’s zijn een autonome gemeenschap in de zuidelijke Mexicaanse staat Chiapas. In 1994 kwam deze groep inheemse bewoners in opstand tegen de voortdurende uitbuiting, corruptie, ongelijkheid en armoede in de regio. Het resultaat van de Spaanse kolonisatie van 500 jaar geleden en sindsdien de gestage ontwikkeling van het globalisme en kapitalisme. Anno 2021 reist er een delegatie Zapatista’s af naar Europa via dezelfde route die de kolonisten aflegden, maar met een missie van solidariteit, antikapitalisme en wederzijdse hulp. Chiapas werd in de 16e eeuw bezet door Spaanse kolonisten. Sindsdien kent de regio een lange geschiedenis van onderdrukking en uitbuiting tijdens de ontwikkeling van het kapitalistische wereldsysteem waar we nu mee te maken hebben. De regio was voor de Spaanse bezetters vooral interessant door de aanwezige landbouwgrond en de daarmee verbonden inheemse ‘arbeiders’, wiens land en arbeid kon worden opgeëist. Ook na de onafhankelijkheid van de Spaanse bezetters bleef de meeste grond in het bezit van een kleine elitaire groep en werden de liberale ideeën die door de kolonisten geïntroduceerd werden gemakkelijk overgenomen door de nu onafhankelijke Mexicaanse republiek. Onder de invloed van buitenlandse investeerders werden er steeds meer exportproducten geproduceerd. De deelstaat Chiapas zou zich op deze manier verder ‘moderniseren’ binnen het kapitalistische wereldsysteem en zich vanaf begin 20ste eeuw positioneren als goedkope producent van voedsel en arbeid op de wereldmarkt. Een positie binnen de wereldeconomie waar op lokaal niveau weinig ontwikkeling of welvaart uit voortvloeit.
Ondanks revolutionaire ontwikkelingen, opstanden, mobilisaties en opgerichte vakbonden binnen de inheemse boerenbevolking, bleef ook in de 20ste eeuw de meeste grond in het bezit van dezelfde grondbezitters uit de 19e eeuw. De kapitalistische ontwikkeling van het gebied zorgde voor een steeds groter wordende ongelijkheid en klassenstrijd. In de aanloop naar de opstand waarmee de inheemse Zapatista’s hun autonomie zouden verwerven in 1994 ging het verder bergafwaarts. Het Amerikaanse neoliberale beleid werd ook in Mexico steeds populairder en met het NAFTA handelsverdrag werd de Mexicaanse economie verder geherstructureerd om binnen het vrijemarktmodel van de VS te passen.
Het NAFTA verdrag was voor de EZLN (Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger) de druppel. Met het verdrag werden de belangen van de inheemse bevolking wederom weggecijferd en werd het mogelijk voor grote buitenlandse bedrijven grond op te kopen voor landbouw, wat zou zorgen voor oneerlijke concurrentie voor de inheemse boeren. Op 1 januari 1994, de dag dat het NAFTA handelsverdrag in werking zou treden, kwam de EZLN in opstand en greep de macht in verschillende dorpen en steden in Chiapas, onder de slogan ¡Ya basta! (Nu is het genoeg!). En dat is te begrijpen, in een gebied waar 500 jaar lang de inheemse bevolking wordt opgelegd mee te draaien in het westerse, kapitaalbeluste systeem en de ontwikkeling hiervan.
Ondanks de incidentele bloedige conflicten en de voortdurende strijd met het Mexicaanse regeringsleger is het de Zapatista’s in de afgelopen 27 jaar gelukt een een autonome, democratische en rechtvaardige samenleving op te bouwen én te behouden voor de nu ruim 360.000 inwoners van het gebied. Daarbij hoort een eigen democratisch bestuur, economie, gezondheidszorg en onderwijssysteem. De dorpen in het gebied worden bestuurd door dorpsraden, bestaande uit 300 verschillende families waarvan iedereen boven de 12 kan meebeslissen. Met de gratis toegankelijke gezondsheidszorg en educatie hebben de Zapatista’s grote vooruitgang geboekt. Zo bouwden ze nieuwe ziekenhuizen en klinieken, brachten kindersterfte terug en maakten educatie breder toegankelijk voor de inheemse volken.
Ook de invloed van het patriarchale systeem werd aangepakt en de positie van vrouwen significant verbeterd. Zo kregen vrouwen belangrijke rollen binnen het bestuur van de gemeenschap, het onderwijs, de gezondheidszorg of het rebellenleger. Huiselijk geweld en de discriminatie van vrouwen werd aangepakt door het aan banden leggen van alcohol en drugsgebruik, waarmee het aanvechten van het patriarchaat een doel op zich werd binnen de gemeenschap.
Met vallen en opstaan is het de Zapatista’s gelukt zich vrij te vechten uit het koloniale systeem van onderdrukking en uitbuiting, en zichzelf een waardig bestaan toe te kennen. Welvaart zoals we die hier kennen, is er niet in het Zapatista gebied. Ze zijn niet uit op oneindige groei, concurrentie of winstoptimisatie. Het land is collectief eigendom en de productie van voedsel is bedoeld voor het welzijn van de gemeenschap. Koffie wordt er verbouwd voor een bescheiden export naar het buitenland, waarmee ze gemeenschappelijke voorzieningen financieren.
27 Jaar na de opstand van de EZLN en de oprichting van de autonome gemeenschap van de Zapatista’s, reist een delegatie Zapatista’s af richting Europa. Ze leggen dezelfde route af die de Spaanse kolonisten 500 jaar geleden aflegde over zee, maar met een ander doel. Waar de kolonisten uit waren op bezetten, bekeren en uitbuiten, hebben de Zapatista’s een solidaire missie. Sinds 1994 hebben zij laten zien succesvol een alternatief te kunnen bieden tegen het kapitalistische, neoliberale wereldsysteem en gaan daarover tijdens een maandenlange tour door Europa in gesprek met solidaire groepen en organisaties. De Zapatista’s lijken de sleutel in handen te hebben voor veel grote problemen die in onze westerse samenleving behandeld worden als een soort onvermijdelijk bijproduct van het kapitalisme.
Om de komst van de Zapatista delegatie mogelijk te maken is Gira Zapatista Holanda een crowdfundingsactie gestart. Met het geld wordt de reis van de Zapatista’s mogelijk gemaakt en kunnen er politieke en sociale bijeenkomsten georganiseerd worden. Wil je meer lezen over de Zapatista beweging of de Zapatista koffie proberen? Ga eens langs bij Het Fort van Sjakoo in Amsterdam of Boekenwinkel Opstand in Den Haag, er is genoeg Zapatista literatuur geschreven om je verder in te lezen in de beweging.
Maandag tot vrijdag 11:00 tot 18:00
Zaterdag 11:00 tot 17:00
Dinsdag 18:00 tot 21:00
Donderdag 17:00 tot 21:00
Debaenst, J. (2008). De geschiedenis van Chiapas, Mexico
in wereld-systeemperspectief [Masterscriptie, Universiteit Gent]
Vrije Markt, DE ZAPATISTAS: HET HELE VERHAAL, via https://vrijemarkt.org/de-zapatistas-lang/
Briy, A. (2021). Zapatistas: Lessons in community self-organisation in Mexico, via https://www.opendemocracy.net/en/democraciaabierta/zapatistas-lecciones-de-auto-organizaci%C3%B3n-comunitaria-en/
Godelmann, I. R. (2014). The Zapatista Movement: The Fight for Indigenous Rights in Mexico, via https://www.internationalaffairs.org.au/news-item/the-zapatista-movement-the-fight-for-indigenous-rights-in-mexico/
Help Het Actiefonds met 10 euro per maand en steun daarmee acties wereldwijd.
doneer nu